ALT nedir
Karaciğer fonksiyon testlerinin uygulandığı birçok birey, ALT ve AST nedir sorusunun yanıtını araştırır. Alanin aminotransferaz (ALT); bir enzim türü olup esas olarak karaciğerde, az miktarlarda ise böbrek ve diğer organlarda bulunur. Aynı zamanda serum glutamik piruvik transaminaz (SGPT) olarak da adlandırılır. Besinlerle birlikte vücuda alınarak sindirime uğradıktan sonra karaciğere ulaşan besin ögelerinin enerjiye çevrilmesinde görev yapar. Normal şartlarda bu enzim karaciğer hücrelerinin içerisinde yer alır, kan dolaşımında ise ölen karaciğer hücrelerinden kaynaklı olarak eser miktarda bulunur. Kandaki ALT seviyesinin normalin üzerinde olması, karaciğer harabiyetinin güçlü bir göstergesidir. Karaciğerde oluşabilecek harabiyetler birçok hastalıktan kaynaklı olabilmektedir. Tedavi sürecinin planlanması ve karaciğer yetmezliği tablosu gelişmeden harabiyetin önlenmesi açısından ALT ve diğer karaciğer enzimlerinin yüksekliği tespit edildikten sonra daha ileri tanı testleri yapılmalıdır. Enzimin kandaki düzeyi ne kadar yüksekse harabiyetin o kadar ciddi boyutta olduğu söylenebilir. Basit yükselmeler sağlıksız, dengesiz ve aşırı yağlı beslenme, karaciğer yağlanması gibi durumlardan kaynaklı olarak ortaya çıkabilir. Fakat daha ileri boyuttaki yükselmelere yönelik olarak bir an önce tedavi süreci başlatılmalıdır.
ALT testi oldukça basit olarak uygulanabilen yalnızca kan alımı gerektiren bir işlemdir. Kan testi için önceden özel bir hazırlık yapılması gerekmez, fakat doktorunuzun ALT ve diğer karaciğer fonksiyon testlerinin yanında kan şekeri ve hemogram gibi farklı testler de istemesi ihtimaline karşılık sabah aç karnına gidilmesi daha sağlıklı olacaktır.
ALT testi hangi durumlarda yapılır?
ALT testi; AST, LDH gibi diğer karaciğer fonksiyon testi belirteçleri ile birlikte karaciğer hastalıklarından şüphelenildiği durumlarda veya rutin sağlık taramaları sırasında hekimler tarafından istenen testler arasında yer alır. Karaciğer hastalıkları veya hasarı için şüphe uyandırabilecek aşağıdaki durumlar, ALT testinin yapılmasındaki en önemli nedenler arasında yer alır:
- Karın ve mide bölgesinde şişlik ve ağrı hissiyatı
- Mide bulantısı ve kusma
- Sarılık olarak da bilinen gözlerin beyaz kısmı ile cilt yüzeyindeki sararma durumu
- Hızlı kilo kaybı
- Sürekli yorgunluk hissi
- Cilt yüzeyinde nedensiz kaşıntılar
- Koyu renkli idrar
- Açık renkli dışkı
Yukarıdaki faktörlerin yanı sıra sürekli olarak alkol kullanma alışkanlığı bulunan kişilerde karaciğer harabiyeti riskinin daha yüksek olması nedeniyle ALT testleri daha sık uygulanır. Ayrıca ailesinde karaciğer hastalığı öyküsü bulunan, daha önceden herhangi bir hepatit virüsüne bağlı enfeksiyon geçirmiş olan, karaciğerde hasara sebep olma ihtimali bulunan ilaçları kullanan kişilerde düzenli olarak ALT ve diğer karaciğer enzimlerinin kandaki seviyeleri kontrol edilmelidir.
Aspartat Aminotransferaz (AST) Nedir?
Aspartat transferaz (AST), karaciğerinizde, kalbinizde, pankreasınızda, kaslarınızda ve vücudunuzdaki diğer dokularda bulunan bir enzimdir. Bu enzim vücudumuzun hemen her yerinde bulunmasına rağmen yaygın olarak karaciğer sağlığı ile ilişkilidir. AST kan testi ölçümü sıklıkla karaciğer ile ilgili bir grup testin arasında istenir. Bazen de daha genel bir kan testi paneline eklenerek birçok etkenle birlikte değerlendirilir.
AST kan testi ile kanınızdaki aspartat transferaz miktarı ölçülür. Bir takım sağlık sorunları nedeniyle hücreler zarar gördüğünde, AST kan dolaşım sistemine sızabilir. Bu nedenle, bir kan örneğindeki yüksek AST seviyeleri çoğunlukla karaciğer rahatsızlığının işareti olabilir.
Öte yandan karaciğerde yaşanan birçok farklı sorun AST değerinin yükselmesine neden olabilir. Bu nedenle AST kan testi karaciğerle ilgili pek çok değerin ölçüldüğü daha genel test paketlerinin içerisinde yer alır. Doktorlar bu verileri bir arada değerlendirerek yüksekliğe neden olan sağlık sorununu teşhis etmeye çalışır.
Doktorunuz AST testini sıklıkla karaciğer sağlığını değerlendirmek için istese de AST testi ek olarak diğer sağlık sorunları ve vücudunuzun herhangi bir yerindeki hücre hasarı hakkında bilgi verebilir.
Bazı kişiler karaciğer hastalığı yaşama konusunda risk grubunda yer alırlar. Yoğun alkol tüketimi, ailede karaciğer hastalığı geçmişi, diyabet, obezite ve benzeri sorunlar risk grubunu oluşturan ana etkenlerdir.
Öte yandan karaciğer sağlığıyla ilgili sorun yaşayan ve tedavi gören kişilerin sağlık durumunu izlemek için de düzenli alalıklarla AST ölçümü istenebilir. Bu sayede hastalığın iyileşip iyileşmediği gözlemlenebilir. AST testi istenmesinin bir diğer nedeni de herhangi bir hastalık nedeniyle kişinin karaciğerine zarar verme ihtimali olan ilaçları kullanmasıdır. Bu ölçüm sayesinde ilaç dozajı ayarlanabilir ya da kullanımı kesilebilir.
Karaciğer rahatsızlıklarının belirtileri arasında şu belirtiler bulunur:
- Bulantı-kusma,
- Karın ağrısı,
- Kaşıntı,
- Sarılık (ciltte ve göz akında sararma),
- Yorgunluk ve halsizlik,
- İştahsızlık.
AST Normal Değer Aralığı Kaç Olmalıdır?
Aspartat transferaz için normal aralık laboratuvardan laboratuvara değişebilir. AST kan testi için yaygın referans aralığı 8 ila 33 U/L’dir. Değer aralıkları, birim farkı nedeniyle laboratuvarlar arasında farklılık gösterebilir. Bu nedenle test sonuçlarına bakılırken sonuç kağıdında yazılı olan referans değerler baz alınmalıdır.
Sağlıklı bir AST seviyesi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir:
- Yaş,
- Cinsiyet,
- Kilo,
- Irk.
Doktorunuz test sonuçlarınızı değerlendirirken bu faktörleri göz önünde bulundurur.
AST Düşüklüğü Nedenleri
- Kahve veya kafein tüketimi,
- B6 vitamini eksikliği,
- Böbrek sorunu,
- Karaciğer hastalığı,
- Siroz,
- Kanser,
- Otoimmün hastalıklar,
- Genetik yapı.
AST Yüksekliği Nedenleri
Yüksek bir AST seviyesi, karaciğer hastalığının işareti olabilir. Karaciğer hastalığı yaşama ihtimali, diğer karaciğer kan testlerinin sonuçları da anormal olduğunda daha olası hale gelir. Sık görülmemekle birlikte yüksek AST seviyeleri vücudunuzun diğer yerlerinde hücre hasarı yaşanmasından kaynaklanabilir.
Yüksek AST seviyesine neden olabilecek karaciğer sorunları arasında şunlar bulunur:
- Alkol nedenli karaciğer hasarı,
- Hepatit,
- Siroz,
- Karaciğere zarar verebilecek ilaçlar kullanmak,
- Karaciğer tümörü veya karaciğer kanseri sorunu yaşamak,
- Karaciğer iskemisi.
AST yüksekliğinin karaciğer dışı nedenleri ise şöyle sıralanır:
- Hemokromatoz yani vücudunuzda kalbinize, karaciğerinize ve pankreasınıza zarar verebilecek çok fazla miktarda demir bulunması,
- Kalp krizi,
- Mononükleoz,
- Kas hastalığı,
- Pankreatit.
Geçici AST yüksekliğine neden olabilecek etkenler arasında şunlar bulunabilir:
- Derin yanıklar,
- Nöbet geçirmek,
- Ameliyat,
- Yoğun egzersiz,
- Hamilelik.